Po wypadku, udarze, czy urazie, stan pacjentów ulega różnym zmianom, często nie zrozumiałym dla bliskich….
Śpiączka to stan pojawiający się po wystąpieniu uszkodzenia mózgu. Charakterystyczne jest to, że pacjenta nie da się wybudzić , żadnym bodźcem dźwiękowym czy czuciowym. W zapisie EEG nie widać zmian charakterystycznych dla cyklu snu i czuwania. Najczęściej diagnozuje się ją u osób z uszkodzeniem śródmózgowia i mostu lub przyśrodkowego podwzgórza. Człowiek leży z zamkniętymi oczami nie reagując na bodźce. Taki stan trwa zwykle od dwóch do czterech tygodni. Praktycznie zawsze po tym czasie pacjent z niej wychodzi. To, jak się zmieni jego stan zależy od stopnia uszkodzeń mózgu. Możliwe jest pełne odzyskanie świadomości, ale też i drugą skrajnością jest śmierć mózgu. Pomiędzy nimi znamy kilka innych stanów.
Częstą formą w przypadku poważnych uszkodzeń jest stan wegetatywny. Nazywany jest często przytomnością bez świadomości. Pacjent wydaje się być przytomny, ale nie ma oznak tego, że jest świadomy miejsca, w którym przebywa, sytuacji, obecności innych osób. W przypadku bodźców bólowych wykazuje odruchowe reakcje – grymas bólu, wyprężenie ciała. Pacjent w tym stanie samodzielnie oddycha, ale nie jest w stanie przełykać pokarmu. W zapisie EEG widoczne są na przykład zmiany towarzyszące cyklowi snu i czuwania, ale jego przebieg jest inny, niż u zdrowego człowieka. Ciało pod wpływem bodźców zewnętrznych potrafi się poruszyć, oczy odwracają się w kierunku źródła hałasu, na twarzy pojawia się czasem uśmiech lub grymas rozpaczy. Ale człowiek traci istotę swego człowieczeństwa – własną świadomość. Nie zdaje sobie sprawy z tego, co dzieje się z nim i wokół niego…
jak to możliwe, że reaguje na zapach, dźwięk, dotyk? Odpowiedź ukryta jest głęboko w mózgu, a dokładnie – w części zwanej pniem. To tu znajdują się ośrodki odpowiedzialne za utrzymanie funkcji życiowych, takich jak oddychanie czy praca serca. A także wielu innych – odruchów wzrokowych i słuchowych, przełykania, kasłania, mrugania itp. Dopóki pień funkcjonuje – ciało zachowuje wszystkie odruchy. Jednak miejsce odpowiedzialne za ogarnianie i analizę tych odruchów, innymi słowy – za myślenie i odczuwanie – znajduje się zupełnie gdzie indziej: w płacie czołowym będącym częścią kory mózgowej. To tu zdaniem naukowców ukrywa się nasza osobowość, nasza świadomość siebie i otoczenia. A także coś w rodzaju sztabu dowodzenia odruchami, kierowania ciałem. Jeśli ten sztab z jakiegoś powodu straci kontakt z resztą organizmu, jeśli łączność zostaje przerwana – osobowość zostaje zatrzaśnięta w pułapce.
Stan wegetatywny ciężko odróżnić ze stanem minimalnej świadomości. To co odróżnia stan minimalnej świadomości od wegetatywnego to to, że pacjent wykazuje ograniczone, ale czytelne oznaki świadomości samego siebie oraz otoczenia. To co jest istotne w diagnostyce różnicowej pomiędzy poszczególnymi stanami to czasami małe, subtelne, pozornie nieznaczące detale. Dlatego też, badania pokazują, że ok. 40% diagnoz w tym zakresie jest błędna.[1] Prof. Nicholas Schiff z Weill Cornell Medical College w Nowym Jorku, twórca metody głębokiej stymulacji mózgu u nieprzytomnych pacjentów, uważa, że nikogo jeszcze nie udało się wybudzić ze stanu wegetatywnego. Tego rodzaju „cudowne wyzdrowienia” są jedynie skutkiem błędnej diagnostyki, a nie terapii.
Stan minimalnej świadomości. Osoby z minimalną świadomością mają większe szanse na wyzdrowienie od pacjentów w stanie wegetatywnym (przytomnych, lecz pozbawionych świadomości). Często człowiek w tym stanie wodzi oczami na przykład za osobą, którą zna. Mogą pojawiać się też reakcje emocjonalne na bliskie osoby – śmiech czy płacz. Wchodząc głębiej w rozróżnienia można wskazać na stany określane jako MCS- (regres) i MCS+ (progres). W tym drugim stanie pacjent może rozumieć i wykonywać proste polecenia, odpowiadać udzielać odpowiedzi „tak” lub „nie” mrugając czy wykonując gest. Często też ma tzw. odruchy obronne: gdy zbliżamy twarz, bądź podnosimy 
ton głosu, reaguje rozszerzonymi źrenicami i przestraszonym wyrazem twarzy.
Z mojej perspektywy, jako terapeuty C-eye, wygląda to tak, iż jednego dnia pacjent pięknie fiksuje wzrok, wykonuje polecenia. Nie komunikuje się jednak. Kolejnego- fiksacja wzroku pozostaje, nie mniej pacjent „błądzi” bezwiednie po ekranie i nie reaguje na polecenia. Warto tu zauważyć, że jeśli u chorego doszło do uszkodzenia obszarów rozumienia mowy, może nie wykonać zadania, choć w rzeczywistości jest minimalnie świadomy. Przykładem może być moja pacjentka, zdiagnozowana, jako stan wegetatywny. Siedem lat od zdarzenia. Nieraz nie reaguje w ogóle na otoczenie, C-eye. Wykazuje odruchy obronne, lecz po chwili jakby brakowało jej świadomości otoczenia. Kilka razy zdarzyło się, iż napisała na klawiaturze wzrokiem: „nie traktujcie mnie jak dziecko”, „pić”, „mam przykurcze”. Z reguły nikogo nie było przy tym. Dziś w mojej obecności napisała: „dlaczego chora?”
Jak wynika z powyższego, stan wegetatywny i stan minimalnej świadomości na pierwszy rzut oka, są do siebie podobne. W tym drugim jednak pacjent ma w różnym stopniu świadomość siebie… Pozostaje problem, jak ją mierzyć? Trzeba niezwykłej uważności… Testy kliniczne, badające na przykład reakcje na bodźce słuchowe, wzrokowe i dotykowe, są niewystarczające. Niestety, nie można też polegać na badaniach mózgu przy użyciu rezonansu magnetycznego i tomografu komputerowego. W ten sposób można jedynie ustalić zakres i rodzaj uszkodzenia mózgu, a nie poziom świadomości. Nie nadaje się do tego również mierząca aktywność elektryczną mózgu elektroencefalografia (EEG) ani wykrywająca aktywność metaboliczną mózgu emisyjna tomografia pozytonowa (PET). C-eye jest znakomitym narzędziem, przydatnym w rozróżnieniu tych stanów. Fiksacja wzroku na punkcie, wskazuje na stan minimalnej świadomości….
[1] The Monhonk Report: a report to Congress. Disorders of consciousness: assessment, treatment and research needs. [Dokument elektroniczny]. http://www.northeastcenter.com/the-mohonk-report-disorders-of-consciousness-assessment-treatment-research-needs.pdf